انواع الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی

الیاف جمع کلمه‌ی لیف یا رشته است. الیاف مجموعه‌ای از ملکول‌های زنجیره‌ای خطی و طویل است، که تا حدود زیادی به موازات یکدیگر در محور طولی لیف قرار دارند. بسپار یا پلیمرهایی که مونومر آن‌ها بیش از دو کربن مسطح دارند، قابلیت تبدیل به لیف را دارا هستند. الیاف غالبادر تولید مواد دیگر استفاده می‌شوند. مستحکم‌ترین مواد مهندسی به صورت الیاف ساخته می‌شوند. مانند الیاف کربن یا پلی اتیلن با وزن ملکولی فوق‌العاده بالا. مادهٔ اولیهٔ مورد استفاده در صنعت نساجی الیاف است که با ویژگی‌هایی نظیر: قابلیت انعطاف، ظرافت و دارا بودن نسبت زیاد طول به قطر مشخص می‌گردد. الیاف مختلف دارای رفتارهای متفاوتی مثل رفتار حرارتی، شیمیایی، مکانیکی، فیزیکی و غیره هستند.

انواع الیاف

الیاف از نظر روش ساخت به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شود و با توجه به نوع کاربردشان در صنایع مختلف با نام خاصی شناخته می‌شوند.

الیاف طبیعی

الیافی هستند که از طبیعت و بدون نیاز به تغییر در ماهیت یا شکل آن به دست می‌آیند. منشأ تولید الیاف طبیعی، طبیعت است و هیچ گونه مواد شیمیایی و مصنوعی در تولید آن‌ها نقش ندارند. البته این الیاف در مقایسه با الیاف مصنوعی دارای مقاومت و استحکام کمتری هستند؛ اما از طرفی استفاده از الیاف طبیعی مخصوصا در تولید پارچه‌های لباس مانع ایجاد حساسیت می‌شود. و به سه دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند:

• الیاف گیاهی
• الیاف حیوانی
• الیاف معدنی

الیاف گیاهی

منشأ تولید الیاف گیاهی، گیاهان هستند. این مواد عمدتا از جنس سلولز هستند و مهم‌ترین ویژگی آن‌ها حفظ خواص و شکل ظاهری است. بنابراین بدون هیچ گونه تغییر به الیاف مورد نیاز تبدیل می‌شوند. این مواد از قدیمی ترین و مهم ترین الیاف مورد استفاده در صنعت نساجی هستند.

پنبه (Cotton)

الیاف پنبه‌ای ‌هادی حرارت هستند و حرارت بدن را به بیرون منتقل می‌کنند در نتیجه خنک هستند. به راحتی لکه گیری و شسته می‌شوند. در برابر ساییدگی مقاوم هستند. پس از استفاده اگر خوب خشک نشود، بوی عرق بدن در آن باقی می‌ماند. در ایران به لباس‌های پنبه‌ای نخی می‌گویند.

کتان (Leinen)

کتان از نظر خصوصیات مانند پنبه است و در ایران کشت نمی‌شود. پارچه‌های کتانی دارای سطح صاف و درخشنده اند زودتر از پنبه تمیز می‌شوند. به اندازه پارچه‌های پنبه‌ای آب را جذب می‌کنند اما زودتر خشک می‌شوند به همین دلیل حوله‌های کتانی بهتر از پنبه ای است.

 الیاف حیوانی

منشأ این الیاف حیوانی،  از پوشش بدن حیوانات است. برای تولید این الیاف بیشتر از موی شتر، اسب، خرگوش، بز و پیله ابریشم استفاده می‌شود. مهم‌ترین الیاف حیوانی شامل:

پشم (Wool)

با توجه به این که این الیاف از چه حیوانی تهیه شده باشد نام‌های مختلفی دارد مثل گوسفند مرینوس، پشم لاما و موی بز. پارچه‌های تهیه شده از پشم، به دلیل ذخیره شدن هوا در بین الیاف عایق هستند. به علت خاصیت رطوبت پذیری و داشتن خلل و فرج عرق بدن را جذب می‌کنند و آن را به آرامی تبخیر می‌کند به همین دلیل در زمستان شخص کمتر احساس سرما می‌کند. بعد از شستن نباید آنرا آویزان کرد بلکه بهتر است روی پارچه نخی پهن کنیم.

ابریشم (Silk)

 این پارچه‌ها خیلی سبک و براق هستند دارای کشش بالا و در برابر پارگی و چروک پذیری مقاومت بالایی دارند. به علت داشتن پروتئین، هادی حرارت نیستند و در خود نگه می‌دارند. به دلیل لطافت و عایق بودن هم در زمستان و هم در تابستان قابل استفاده‌اند.

موهر

الیاف موهر از موی بز تهیه می شوند. الیاف موهر دارای سطح لطیف و براق، خواص کشسانی، مقاوم در برابر چروک شدن و نگه داشتن گرما در خود است. همچنین قیمت بالایی دارد.

کشمیر

الیاف کشمیر از پشم بز ساخته می‌شوند و معمولا در رنگ‌های مشکی، خاکستری و سفید در صنعت موجود هستند. این الیاف بافت سبک و ظریفی دارند. رای شست و شوی این الیاف لازم است که حتما از آب سرد استفاده شود. این الیاف قیمت بسیار بالایی دارند.

الیاف معدنی

الیاف معدنی با الیاف مورد استفاده در صنایع نساجی متفاوت هستند. در ادامه دو نوع از الیاف معدنی پرکاربرد در صنعت را بررسی می‌کنیم:

الیاف شیشه

از این الیاف در تولید فایبرگلاس و کامپوزیت‌ها بسیار استفاده می‌شود. کاربرد مهمی در بالا بردن استحکام مواد کامپوزیتی دارند.

الیاف پنبه نسوز

این الیاف دارای مقاومت حرارتی بسیار بالایی هستند. به همین علت از آن‌ها در تولید لباس ضد حریق برای آتش نشانان استفاده می‌شود. البته الیاف پنبه نسوز با گذشت زمان خواص خود را از دست می‌دهند.

الیاف مصنوعی

الیاف مصنوعی، به گروهی از الیاف نساجی می‌گویند که توسط روش‌های خاص و به صورت مصنوعی تولید می‌شوند و به طور معمول در طبیعت وجود ندارند ولی ممکن است ریشه طبیعی داشته باشند. مثل: الیاف اکرلیک،پلی آمید(نایلون) و ….

الیاف مصنوعی به دو گروه کلی دسته بندی می­‌شوند:

• گروه اول الیاف بازیافته (نیمه مصنوعی) هستند که در ساخت آن ها از الیاف طبیعی استفاده می‌شود.
• گروه دوم الیاف ترکیبی(مصنوعی) است که در آن ها فقط از مواد شیمیایی استفاده می‌شود.

در این بین الیاف پلیمری به سبب ویژگی‌ها و خواص بسیار مطلوب خود از مهم‌ترین و پرکاربردترین الیاف مصنوعی هستند.

الیاف مصنوعی : ریون، نایلون و پلی استر

ویسکوز (Viscose)

برای تهیه ویسکوز از کلیه محصولات طبیعی که دارای سلولز کافی باشند مانند تفاله نیشکر، خمیر کاغذ، لینتر (الیاف کوتاه پنبه جا مانده روی تخم پنبه) و مواد گیاهی دیگر که سلولز بالایی داشته باشند استفاده می شود. هادی گرما است بنابراین بدن احساس گرما می‌کند. از ابریشم طبیعی خنک تر است و منسوجات بسیار نرم و لطیف می‌توان ار آن تهیه کرد.

نایلون  (Nylon)

نایلون جزء الیاف کاملاً مصنوعی است. نایلون استحکام خوبی در برابر سایش و کشش دارد به همین دلیل موارد استعمال زیادی دارد از جمله جوراب های نایلونی به علت قابلیت الاستیکی زیاد در قسمت زانو و مفاصل کیسه‌ای نمی‌شود. فورآ خشک می‌شوند، زیرا رطوبت کمی به خود جذب می‌کنند. از نخ فیلامنت برای تهیه جوراب ساق بلند، آستری، مایوی شنا، لباس ورزشی، پارچه دانتل، بارانی، پوشاک پلیسه دار، پارچه‌های کشباف استفاده می‌شود .

پلی استر (Polyesters)

پلی استر کاملاً مصنوعی است. مقامت فوق العاده ای در برابر چروک شدن دارند حتی در زمانی که خیس می‌شوند. اگر پلی استر با الیاف طبیعی مخلوط شود، در تهیه منسوجات سبک وزن مانند پارچه‌های پرده ای ، ساتن ، پیراهن و بلوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به علت خاصیت اتوپذیری زیاد در تهیه پارچه‌های پلیسه زنانه و بشور بپوش مصرف می‌شود .